ArchReSci 2023 -Tematy wystąpień

„Budowa kolonii urzędniczych na ziemiach wschodnich II Rzeczypospolitej” – projekt badawczy w stulecie programu Ministerstwa Robót Publicznych
Dr hab. Michał Pszczółkowski

Po odzyskaniu niepodległości, w związku z tworzeniem polskich struktur administracyjnych na Kresach Wschodnich, pojawiła się potrzeba budowy obiektów mieszkaniowych dla urzędników. W latach dwudziestych XX wieku w niemal każdym większym mieście kresowym na ziemiach byłego zaboru rosyjskiego budowano osiedla mieszkaniowe. Osiedla te, zwane koloniami urzędniczymi, powstawały w ramach szeroko zakrojonego programu inwestycyjnego Ministerstwa Robót Publicznych. Do prac projektowych zaangażowano najwybitniejszych architektów, jak m.in. Teodor Bursze, Wilhelm Henneberg, Juliusz Kłos, Julian Lisiecki. Kolonie tworzyły spójne całości zarówno pod względem urbanistycznym, jak i architektonicznym, należąc do najbardziej wyrazistych przykładów narodowego tradycjonalizmu jako wiodącego kierunku w polskiej architekturze lat dwudziestych. Projekt badawczy, realizowany od 2022 roku w Narodowym Instytucie Polskiego Dziedzictwa Kulturowego za Granicą „Polonika” nawiązuje do trzech publikacji na temat budowy kolonii, wydanych przez Ministerstwo Robót Publicznych w 1925 roku. Stuletnia rocznica tego programu jest okazją do przypomnienia tej doniosłej akcji i zwrócenia uwagi na tę ważną część polskiego dziedzictwa kulturowego na Kresach Wschodnich, która pozostawiła trwałe ślady w urbanistyce kresowych miast i miasteczek. Celem projektu jest uzyskanie odpowiedzi na pytania: co było planowane – co zostało zrealizowane – co się zachowało. W ramach wystąpienia zostanie omówiony aktualny stan prac.

Wyniki najnowszych badań interdyscyplinarnych przeprowadzonych w kościele św. Jakuba w Sandomierzu
Dr inż. arch. Małgorzata Doroz-Turek
Mgr Justyna Kamińska
Dr Kamil Rabiega

W roku 2022 w dominikańskim kościele pw. św. Jakuba w Sandomierzu zespół badawczy w składzie Justyna Kamińska (kierowniczka), Małgorzata Doroz-Turek, Andrzej Gołembnik i Kamil Rabiega przeprowadził interdyscyplinarne badania, których najważniejszą część stanowiło założenie niewielkiego wykopu archeologicznego na styku korpusu nawowego świątyni z prezbiterium. Celem badań było pozyskanie nowych materiałów dotyczących początków XIII-wiecznego kościoła oraz włączenie ich w cyfrowy model obiektu, opracowany w pierwszym etapie prac, przeprowadzonym rok wcześniej. Projekt został zrealizowany w ramach grantu POB Heritage (edycja specjalna: humanistyka cyfrowa) finansowanego przez Uniwersytet Jagielloński. Sandomierski kościół jest jednym z najbardziej spektakularnych i najlepiej zachowanych przykładów ceglanej architektury romańskiej na ziemiach polskich. W jego wnętrzu nie przeprowadzono dotychczas badań archeologicznych, nie licząc kilku sond założonych przy filarach korpusu w latach 90. XX w. W przygotowanym przez autorów referacie zaprezentowane zostaną wyniki najnowszych badań, wpisane w kontekst dotychczasowej wiedzy na temat omawianego zabytku. Ustalenia zespołu dotyczą przede wszystkim najstarszych faz budowy kościoła, niezachowanej przegrody chórowej, a także nowożytnych przekształceń obiektu.

Późnoromański kościół kolegiacki w Opolu w świetle najnowszych badań
Dr hab. inż. arch. Andrzej Legendziewicz, prof. PWr

Tematem wystąpienia jest prezentacja wyników badań architektonicznych reliktów kościoła parafialnego (później kolegiackiego) odkrytych podczas prac w wnętrzu katedry p.w. Podwyższenia Krzyża Świętego w Opolu. Odsłonięte pod posadzką mury przyziemia pierwotnej budowli obejmują: prezbiterium wraz z dwoma przyległymi aneksami oraz transept i trójnawowy korpus. Udokumentowany w wykopach detal architektoniczny stanowią m.in. ceramiczne bazy z dekoracją floralną w prezbiterium oraz kamienne bazy filarów transeptu. W przestrzeni prezbiterium natrafiono także na relikty elementów murowanych tworzących oprawę dla sprawowanej eucharystii m.in. ołtarz, sedilla itp. Formy odkrytej świątyni wskazują, że zapewne wzniesiona została w I tercji XIII wieku, co znajduje potwierdzenie w źródłach pisanych, gdzie w 1223 roku wzmiankowany jest pleban Reginald. Kres istnieniu kościoła przyniósł pożar, który wybuchł w 1415 roku.

Z praktyki adaptacji obiektu poprzemysłowego na muzeum techniczne
Mgr inż. Paweł Mierosławski

Autor omawia główne wyzwania adaptacji obiektu poprzemysłowego na muzeum techniczne, z uwzględnieniem zachowania kontekstu technologicznego eksponatów, jak również zagadnienie tworzenia ekspozycji przy ograniczonej możliwości użytkowania obiektu zgodnie z pierwotnym przeznaczeniem. Przedstawia syntetyczny opis obiektu, w tym przeznaczenie pierwotne i jego zbieżność z tematyką i zakresem tworzonego muzeum. Aktualne przeznaczenie na muzeum stawia przed inwestorem i projektantem wyzwania dostosowania do zwiedzania, rozmieszczenia ekspozycji w stosunku do ciągów komunikacji przy zapewnieniu bezpieczeństwa i komfortu zwiedzania. Problemy techniczne utrzymania zabytkowego obiektu poprzemysłowego, wyłączonego z eksploatacji definiują zagadnienia inwentaryzacji stanu budynków, budowli i instalacji technicznych pod kątem określenia i etapowania potrzeb remontowych i adaptacyjnych oraz finansowania. Realizacja procesu adaptacji takiego muzeum wiąże się z jednoczesnym kompletowaniem eksponatów. Wymaga to odpowiedniej kultury technicznej inwestora, w tym znajomości stosowanych w obiekcie technologii i infrastruktury. Działanie tego typu wymusza ścisłą współpracę inwestora z projektantem i wykonawcą w zakresie tworzenia programu wykorzystania obiektów jako podstawy do wykonania projektów budowlanych – jest to kluczowy czynnik powodzenia. Autor omawia doświadczenia inwestora z projektantem i służbami konserwatorskimi oraz formułuje oparte na tym wnioski.

Tradycja i nowatorstwo willi Alberta Einsteina w Caputh (1929)
Dr hab. inż. arch. Barbara Widera, prof. uczelni

Celem artykułu jest analiza zaprojektowanej przez Konrada Wachsmanna willi Alberta Einsteina w Caputh (1929) w kontekście teorii i historii architektury współczesnej, w tym aspektów tradycji i nowoczesności w przyjętych rozwiązaniach estetycznych, funkcjonalnych i przestrzennych. Badania przeprowadzono dwutorowo. W pierwszym etapie, na bazie kwerendy literaturowej i analiz in situ określono główne cechy budynku na tle tendencji funkcjonalnych i estetycznych dominujących w okresie powstania obiektu. Pozwoliło to ustalić w jakim stopniu w projekcie willi odnoszono się do tradycji budowlanych regionu oraz które cechy odzwierciedlały nowatorski sposób myślenia, będący zapowiedzią modernizmu w architekturze. W drugiej części badań dokonano charakterystyki budynku w świetle najnowszych tendencji w teorii i historii architektury współczesnej, z uwzględnieniem zasad zrównoważonego rozwoju, odporności środowiska zbudowanego na zmiany klimatu, cyrkularności, projektowania bioklimatycznego oraz Nowego Europejskiego Bauhausu. Najważniejsze wnioski z przeprowadzonych badań dotyczą kompromisu i równowagi pomiędzy aspektami tradycji i nowoczesności w architekturze budowli, przejawiających się w wyborze lokalizacji obiektu, przyjętych rozwiązaniach funkcjonalnych, sposobie kształtowania przestrzeni w domu i w jego sąsiedztwie, zastosowaniu drewna jako głównego materiału budowlanego, tworzeniu osi widokowych a także w wykorzystaniu światła dziennego do modulowania nastroju w budynku.

Industrial heritage and art. Contemporary adaptions of post-industrial architecture in regions of Silesia and Zagłębie.
Dr hab. inż. arch. Sebastian Wróblewski
Dr hab. inż. arch. Tomasz Wagner
Mgr inż. arch. Przemysław Gawęda
prof. Ing. Martina  Peřinková

The main aim of the present paper is to present the latest achievements in the adaptations of the post-industrial heritage in two neighbouring and closely linked regions: Silesia (Śląsk) and Zagłebie for the new functions and to validate the potential of unique combination of industrial architecture and art. The research focuses solely on the architecture which was designed for mining industry from the period: from the 19th century to 20th century modernism and adaptations and reconstructions that architecture for new function associated with art: museums, art centres, art and exhibition galleries. That architectural heritage with its unique spatial, light and detail solutions and industrial equipment preserved in situ, used both as a background and main exhibition, serve especially as an interesting space for the modern and contemporary art exhibitions and art activities.

Budynki przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w Toruniu w świetle badań architektonicznych i kwerend źródłowych
Dr hab. Joanna Kucharzewska, prof. UMK

Artykuł prezentuje wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych na poziomie piwnic w kamienicy przy ul. Franciszkańskiej 14 i Fosa Staromiejska 24 w Toruniu, uzupełnionych o kwerendy źródłowe dotyczące zarówno piwnic, jak i części naziemnych. Obecnie na działce znajduje się monumentalna kamienica, która powstała w 1906 r., ale w jej strukturze pozostały wcześniejsze relikty średniowieczne i nowożytne. Celem badań architektonicznych było poznanie kolejnych etapów budowlanych zachodzących na omawianych działkach od średniowiecza do początków XX w. Istotną kwestią było ustalenie obecności najstarszej substancji zabytkowej, pochodzącej z okresu średniowiecznego oraz momentu scalenia funkcjonalno-przestrzennego dwóch przeciwległych działek.
Zarówno obie działki, jak i znajdująca się na nich zabudowa nie doczekały się badań architektonicznych ani dokładnej analizy pod względem chronologii i zmian budowlanych, choćby w oparciu o materiał źródłowy. Lokalizacja działek – przy murze miejskim (nieistniejącym od końca XIX wieku) wydawała się interesująca z racji pewnej swobody i dowolności zabudowy wynikającej z gospodarczego charakteru tego rejonu miasta. Jednocześnie – jako wątek poboczny badań – pojawiło się pytanie, czy i ewentualnie jaki wpływ na zmianę zabudowy działek miała decyzja podjęta przez władze miasta pod koniec XIX w. o rozbiórce murów miejskich i otwarciu miasta w stronę rozwijających się przedmieść.

Prefabrykowana przez firmę Christoph & Unmack dawna willa Waltera Hentschla na ul. Chopina 26 we Wrocławiu. Dzieje jej budowy i technika budowlana w świetle badań architektonicznych
Dr hab.  Ulrich  Schaaf

Na początku XX wieku firma Christoph & Unmack należała do czołowych europejskich przedsiębiorstw prefabrykujących maszynowo nowoczesne budynki drewniane o różnych funkcjach, od baraków wojskowych poprzez budynki mieszkalne i użytku publicznego do przemysłowych, stosując trzy zasadnicze konstrukcje: szkieletową, wieńcową i taflową. Współpracowała ona między innymi z takimi architektami jak Hans Poelzig, Henry van de Velde i Hans Scharoun.
Jednym z prefabrykowanych przez Christoph & Unmack budynków o konstrukcji wieńcowej zlokalizowanych we Wrocławiu jest dawna willa Hentschla z 1924 roku, która, mimo pożaru kilka lat temu, przetrwała do dnia dzisiejszego. Studium źródeł i badania architektoniczne wykazały, że willa ta zachowała się w dużej mierze w stanie pierwotnym. Wynik ten nie odnosi się jedynie do konstrukcji drewnianych ścian, stropów i więźby dachowej, lecz także do stolarki drzwiowej i okiennej, podług i sufitów, kaloryferów i karniszy, a nawet wyłazu dla kur z kurnika. Badania pozwoliły ponadto wydobyć szczegóły nowoczesnych wówczas rozwiązań technicznych, potrzebnych do prefabrykacji przestronnej willi o dwóch kondygnacjach w konstrukcji wieńcowej, między innymi o grubości ścian nośnych wynoszącej jedynie 7 cm.
Badania mają się przyczynić do szerszego rozpoznania licznie zachowanych w Polsce prefabrykowanych budynków drewnianych z 1. połowy XX wieku. 

Wieża Ratusza Staromiejskiego w Toruniu – przekształcenia budowlane w świetle badań architektonicznych
Dr Maciej Prarat

Celem referatu jest prezentacja wyników badań architektonicznych wieży Ratusza Staromiejskiego w Toruniu. Narożna, siedmiokondygnacyjna wieża powstała w latach 70. XIII w. Od strony południowej dochodziła do niej ściana parawanowa, zaś od północy budynek ław chlebowych. W trakcie przebudowy (faza 2), do jakiej doszło w ostatnich dwóch dziesięcioleciach XIV w. wieża uległa podwyższeniu do jedenastu kondygnacji. Zwieńczono ją wysokim hełmem z latarnią. Zmiana ta łączyła się także z zabudową wieży od strony południowej i wschodniej, co spowodowało częściową zmianę nie tylko jej ekspozycji, a także układu przestrzennego części kondygnacji. W strukturze, zwłaszcza dolnych partii zauważyć można przemurowania powstałe w okresie nowożytnym (faza 3), kiedy to o jedno piętro nadbudowano skrzydła ratusza. Do największej katastrofy zabytku doszło podczas pożaru w 1703 r. Wypaleniu uległy wszystkie drewniane konstrukcje, łącznie z monumentalnym hełmem. Podczas odbudowy (faza 4) przemurowano częściowo górne partie, założono nowe stropy oraz zadaszenie. Kolejne prace podejmowane były najpierw przez pruskie, potem polskie służby konserwatorskie (faza 5). Podczas ostatniego remontu (faza 6) częściowo przemurowano górne partie. Struktura tego zabytku w dużym stopniu zachowana jest zatem z okresu średniowiecza, natomiast jej dzisiejszy wygląd jest wynikiem pożaru na początku XVIII w. oraz prowadzonych prac konserwatorskich w XX i XXI w.

Późnoromański portal kościoła ss norbertanek w Krakowie – interwencyjne rozpoznanie archeologiczno-architektoniczne
Dr hab. inż. arch. Anna Bojęś-Białasik, prof. PK
Mgr Monika Łyczak

W latach 2018-2021 przeprowadzono interdyscyplinarne badania kamiennego portalu kościoła klasztornego ss norbertanek na Zwierzyńcu w Krakowie. Ten unikatowy zabytek architektury późnoromańskiej, o półkolistych archiwoltach i kolumienkach o głowicach pączkowych, ustawionych w uskokach węgarów, datowany jest na połowę XIII w. Ze względu na daleko posuniętą destrukcję i zawilgocenie kamienia oraz postępujący zanik form i detalu architektonicznego portal wymagał pilnych prac konserwatorskich. Katastrofalny stan portalu wynikał m. in. z faktu wieloletniego zasypania go aż do połowy wysokości nawarstwieniami ziemnymi, które kumulowały się na zewnątrz kościoła. Konserwację poprzedzono więc badaniami archeologiczno – architektonicznym, w wyniku których odsłonięto bardzo dobrze zachowaną dolną partię portalu wraz z bazami kolumienek i cokołem oraz partią podbudowy fundamentowej. W sąsiedztwie portalu i ściany północnej kościoła wyeksplorowano pochówki cmentarza przykościelnego; natrafiono ponadto na pozostałości wczesnośredniowiecznych nawarstwień kulturowych, chronologicznie związanych z początkowymi fazami funkcjonowania klasztoru.
Rezultaty badań terenowych stały się podstawą do prac konserwatorskich i wykonania projektu ekspozycji, który został zrealizowany i zakończony w roku 2022.

Pałac Lenhndorffów w Sztynorcie – aktualny stan badań i problematyka konserwatorskaan badań oraz prace konsewatorsko-budowlane
Mgr Szymon Bakalarczyk

Pałac Lehndorffów w Sztynorcie jest jednym z dwóch największych, zachowanych w woj. warmińsko-mazurskim, nowożytnych obiektów rezydencjonalnych. Jednocześnie, ze względu na swoją lokalizację i historię, jest prawdopodobnie spośród nich najbardziej znany. Jest to obiekt barokowy, powstały w latach 1689-1691 na fundamentach poprzedniej rezydencji z XVI w. Budynek otrzymał wtedy prostą, dwukondygnacyjną formę na planie prostokąta z wysokim dachem czterospadowym. W XVIII i XIX w. obiekt rozbudowano, dodając dodatkowe skrzydła, a elewacje przekształcono w stylu klasycystycznym, następnie dobudowano trzy aneksy z neogotyckimi facjatkami. W okresie powojennym popadał stopniowo w ruinę, a pierwsze prace zgodne ze współczesnymi standardami konserwatorskimi podjęto przy nim dopiero na początku XXI wieku. 
Niniejsze wystąpienie ma na celu omówienie prac zabezpieczających i naprawczych, wykonanych przy obiekcie w ostatnich latach, nowych ustaleń dot. jego historii oraz przekształceń w zakresie bryły, wykończenia elewacji oraz form stolarek, poczynionych w trakcie badań konserwatorskich oraz architektonicznych, a także przedstawienie aktualnych problemów, związanych z dalszą konserwacją pałacu.

Analiza przekształceń zabudowy głównych ulic historycznej Nowej Pragi.  Ulice Środkowa i Stalowa w Warszawie – historia, architektura i dalsze perspektywy rozwoju.
Mgr inż. arch. Iwona Krawiec

Historia rozwoju przestrzennego tej części Warszawy rozpoczęła się w 1844 r., gdy okoliczne grunty, będące własnością Józefa Nosowskiego, zostały podzielone na kilkanaście kolonii. Dwie z nich zakupili Ksawery Konopacki i Joachim Kurakowski, którzy rozparcelowali i sprzedali zakupione tereny, dając tym początek nowej dzielnicy. Wytyczona została wówczas sieć ulic, wśród których głównymi stały się ul. Środkowa i ówczesna Nowopragska (ob. ul. Stalowa).
Przez blisko dwa wieki obszar ten rozwijał się w różnym tempie (ze szczytem rozwoju w początku XX w. i regresem po II wojnie światowej). Obecnie, Nowa Praga zyskuje na atrakcyjności (m.in. przez rozbudowę transportu publicznego), wzbudzając przy tym coraz większe zainteresowanie wśród inwestorów szukających terenów pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe.
Znaczące wartości nowopraskiej zabudowy dostrzegły również służby konserwatorskie, które w 2020 i 2021 r., oddzielnymi wpisami do rejestru zabytków, objęły historyczne układy urbanistyczne obu ulic. Decyzje te podkreślają potrzebę zachowania dziedzictwa kulturowego Nowej Pragi, przy jednoczesnym dalszym rozwoju dzielnicy. Zasadnym zatem zdaje się wykonanie szerszej analizy rozwoju przestrzennego i architektonicznego tej części Warszawy.
Prezentacja będzie miała na celu podsumowanie badań nad przekształceniami zabudowy obu ulic na przestrzeni wieków oraz stanu jej zachowania, a także przedstawienie wniosków i próbę stworzenia wytycznych do dalszych przemian architektonicznych.

Analiza przekształceń zabudowy głównych ulic historycznej Nowej Pragi.  Ulice Środkowa i Stalowa w Warszawie – historia, architektura i dalsze perspektywy rozwoju.
Mgr inż. arch. Iwona Krawiec

Historia rozwoju przestrzennego tej części Warszawy rozpoczęła się w 1844 r., gdy okoliczne grunty, będące własnością Józefa Nosowskiego, zostały podzielone na kilkanaście kolonii. Dwie z nich zakupili Ksawery Konopacki i Joachim Kurakowski, którzy rozparcelowali i sprzedali zakupione tereny, dając tym początek nowej dzielnicy. Wytyczona została wówczas sieć ulic, wśród których głównymi stały się ul. Środkowa i ówczesna Nowopragska (ob. ul. Stalowa).
Przez blisko dwa wieki obszar ten rozwijał się w różnym tempie (ze szczytem rozwoju w początku XX w. i regresem po II wojnie światowej). Obecnie, Nowa Praga zyskuje na atrakcyjności (m.in. przez rozbudowę transportu publicznego), wzbudzając przy tym coraz większe zainteresowanie wśród inwestorów szukających terenów pod budownictwo mieszkaniowe i usługowe.
Znaczące wartości nowopraskiej zabudowy dostrzegły również służby konserwatorskie, które w 2020 i 2021 r., oddzielnymi wpisami do rejestru zabytków, objęły historyczne układy urbanistyczne obu ulic. Decyzje te podkreślają potrzebę zachowania dziedzictwa kulturowego Nowej Pragi, przy jednoczesnym dalszym rozwoju dzielnicy. Zasadnym zatem zdaje się wykonanie szerszej analizy rozwoju przestrzennego i architektonicznego tej części Warszawy.
Prezentacja będzie miała na celu podsumowanie badań nad przekształceniami zabudowy obu ulic na przestrzeni wieków oraz stanu jej zachowania, a także przedstawienie wniosków i próbę stworzenia wytycznych do dalszych przemian architektonicznych.

Dostawianie balkonów do wewnątrz-kwartałowej elewacji kamienic – wyzwania przestrzenne. 
Mgr inż. arch. Marta Smektała

Aby spełnić wymogi UE związane z ograniczeniem emisji CO2 do 2030r. powinniśmy przyspieszyć termomodernizację zastanej zabudowy z 1% do 3% rocznie. Intensyfikacja remontów oprócz ograniczenia zużycia energii powinna być zaczynem refleksji nad kondycją budynków i ich przestrzenną adaptacją do aktualnych potrzeb użytkowników. Doświadczenie izolacji społecznej podczas pandemii pokazało jak bardzo mieszkańcy potrzebują dostępu do prywatnej przestrzeni zewnętrznej. W tej sytuacji wraz z rozwojem pracy zdalnej wiele osób podjęło decyzję o wyprowadzce z centrów miast do mniejszych ośrodków. Dobrze zaprojektowana prywatna przestrzeń zewnętrzna może znacząco polepszyć jakość mieszkań i zapobiec rozlewowi miast. We Wrocławiu 21% lokali zamieszkania wielorodzinnego to przedwojenne kamienice. Ich zwarta zabudowa z przestrzennymi podwórkami potencjalnie umożliwia dostawienie zewnętrznych balkonów do tylnej elewacji kamienic. Niemniej to rozwiązanie niesie liczne wyzwania np. przestrzenne związane m.in. z nieregularną linią zabudowy wnętrz kwartałów. Efektem analizy wrocławskich kwartałów pod kątem ryzyka zacieniania i przesłaniania budynków związanego z dostawianiem balkonów jest zestawienie typologii sytuacji, w których dobudowanie byłoby utrudnione lub niemożliwe. Jednocześnie w wielu przypadkach zacienienie i przesłanianie nie jest przeszkodą, co wskazuje na potrzebę badań nad innym barierami szerszego wdrożenia takiego rozwiązania w historycznej zabudowie mieszkaniowej.

W poszukiwaniu tożsamości Warszawy.
dr inż. arch. kraj. Katarzyna Piądłowska

Identyfikowanie się z konkretną przestrzenią czy architekturą jest dla człowieka bardzo ważne. Miasto i jego krajobraz kulturowy to organizm, który ciągle się zmienia i często rozrasta. Tym, co pomaga człowiekowi poczuć się częścią pewnej większej całości, są ukryte treści i znaczenia, a także ślady przeszłości.
Warszawa jest miastem z porwaną tkanką historyczną, brakiem spójności i jednolitego charakteru, a także ze społecznością reprezentowaną w dużej mierze przez ludność napływową. Ze względu na powyższe cechy, niektórzy twierdzą, że jest to miasto bez tożsamości. Choć historia miasta nawarstwiała się przez wieki, zniszczenia dokonane podczas II Wojny Światowej zabrały dużą część „ciała” Warszawy, ale nigdy nie odebrały jej ducha miejsca – genius loci.
Przegląd  literatury przedmiotu oraz przeprowadzone badania i wnikliwe obserwacje wykazały, że tożsamość stolicy jest trudna do zdefiniowania, ze względu na swoją złożoność i niejednoznaczność. Autorka przedstawia i opisuje różne wymiary tożsamości Warszawy poprzez jej ogólne cechy, miejsca-symbole i ikony miasta, charakterystyczne elementy i detale, a także najważniejsze widoki i panoramy. Wykazuje, że wszystkie te czynniki obrazują bogactwo i charakter stolicy, na którą należy patrzeć całościowo.

Formalno-prawne struktury zarządzania zabytkami gminnymi
Mgr inż. arch. Aleksander Sojka

Niewielkie, monofunkcyjne obiekty nie stanowią wielkiego wyzwania organizacyjnego, natomiast wraz ze wzrostem skali i złożoności, pojawia się coraz więcej wyzwań stojących przed ich właścicielami.
W Polsce wielkoskalowe obiekty zabytkowe z reguły należą, albo do samorządów terytorialnych, albo do inwestorów, którzy kupili je mając już gotowy biznesplan, w celu ich komercjalizacji. W sytuacji, w której inwestorzy prywatni już na wstępie mają przygotowany cały plan działania, gminy często stoją przed problemem organizacyjnym, wynikającym ze struktur dostosowanych do innych, niż zarządzanie zabytkami, potrzeb.
Praca odpowiada na pytanie, jakie modele zarządzania może przyjąć jednostka samorządu terytorialnego, w celu skutecznej realizacji zadań stojących przed właścicielem obiektu zabytkowego. Przedstawia zalety i wady poszczególnych struktur formalno-prawnych, możliwych do wykorzystania przez gminy w świetle polskiego ustawodawstwa.
Analiza teoretyczna przepisów prawa uwzględnia specyfikę potrzeb ochrony i opieki nad zabytkiem, w celu wskazania poziomu dostosowania danej formy organizacyjnej do roli jaka stoi przed zarządcą obiektu o takiej specyfice. Pozwali to wskazać również rozwiązanie możliwe do utworzenia, pod kątem formalnym, ale niewłaściwe ze względu celowościowego. Struktury te zostaną omówione od najprostszej, a więc najłatwiejszej i najtańszej do utworzenia, po najbardziej rozbudowaną, posiadającą największe możliwości organizacyjne, ale jednocześnie najdroższą.

Plan ochrony parku kulturowego jako narzędzie przeciwdziałające współczesnym zniekształceniom zabytkowego krajobrazu kulturowego na przykładzie zespołu opactwa w Henrykowie
Mgr inż. arch. Aleksandra Lewicka

Zabytkowe założenia urbanistyczno-architektonicznych miasteczek i osad narażone są współcześnie na deformacje i pojawianie się elementów dysharmonizujących. Zapisy planu ochrony Parku Kulturowego mają na celu likwidację zniekształceń i prewencję przed kolejnymi.
Henryków na Dolnym Śląsku jest unikalnym pocysterskim zespołem kościelno-klasztornym, z ogrodami i folwarkiem, sprzężonym z osadą mieszkalną i parkiem krajobrazowym, o zintegrowanych, wybitnych walorach historycznych, architektonicznych i krajobrazowych. W 2019 r. autorka z zespołem przeprowadziła kompleksowe badania i waloryzację konserwatorską poprzedzające sformułowanie zapisów do planu ochrony Parku Kulturowego Opactwo Cystersów w Henrykowie. W wyniku waloryzacji badany obszar podzielony został na sektory według wyodrębniających się jednostek przestrzennych. Zdiagnozowano układy przestrzenne, miejsca i obiekty, które uległy zniekształceniu i zdegradowaniu w skali panoramy osady, w skali układów i wnętrz urbanistycznych oraz w skali obiektów architektonicznych i ich elementów. Plan ochrony określił nakazy i zakazy odnoszące się między innymi do ochrony ekspozycji, historycznych kompozycji przestrzennych, form architektonicznych, założeń ogrodowych i zieleni krajobrazowej. Zapisy w  Planie Ochrony Parku Kulturowego Opactwo Cystersów w Henrykowie stanowią precyzyjne narzędzie, które powinno spowodować przywrócenie i utrzymanie na przyszłość ładu kulturowego tego cennego założenia  zabytkowego.

Architektura i Narracja – Współczesne Muzea Biograficzne
Mgr inż. arch. Michał Pieczka

Okres od końca XX w. jest czasem znacznego ożywienia w architekturze muzealnej zarówno w Polsce, jak i na świecie. Okres ten ze względu na znaczny wzrost liczby nowych realizacji architektonicznych, a także adaptacji i rozbudowy obiektów już istniejących, jest nazywany przez badaczy boomem muzealnym czy szerzej boomem pamięci. W tę tendencję wpisuje się zwłaszcza tworzenie nowych muzeów biograficznych upamiętniających znamienite jednostki, jednocześnie kierując architekturę tych muzeów w stronę pojęcia narracji, tworzenia przestrzennej opowieści o jednostce. Podstawowym celem badań jest wskazanie i analiza związków pomiędzy kształtowaniem architektury a kształtowaniem narracji, współcześnie zachodzących zjawisk w muzeach biograficznych. Zakres badań stanowią współczesne przykłady nowoprojektowanych muzeów biograficznych poświęconych szeroko rozumianym artystom. W pracy przeanalizowano i porównano przykłady muzeów biograficznych z różnych stron świata. Skupiono się m.in. na takich aspektach, jak plan – rzut muzeum, łączność z otoczeniem, forma architektoniczna, detal architektoniczny, fokalizacja i warunki ekspozycji dzieł, ruch w muzeum i wybór drogi zwiedzania, wskazując występujące rozwiązania architektoniczne o potencjale narracyjnym.

Vegetated kinetic facades
MSc Arch. Seyrek Şık

Vertical green façades and kinetic façades are environmentally friendly and energy efficient construction technologies that have gained popularity in recent years. Vegetated kinetic facades are a relatively new façade concept that can combine the positive features of these two systems, while the research on them is limited. The aim of this study is to identify the new opportunities and the most promising concepts of vegetated kinetic façades in terms of environmental sustainability and user comfort. In this article, technologies and design trends developed in the last decade are examined for vertical green façade systems and kinetic façades through the literature review followed by the comparative analysis. Based on the results of the comparative analysis of vertical green façades and kinetic façades the author will discuss potential risks and disadvantages to select optimal solutions. The conclusions go beyond the main benefits of vegetated kinetic façades such as energy efficiency, daylight control and outdoor air quality improvement, to present additional potential advantages such as energy generation, rainwater collection and carbon sequestration. 

Modernizm w architekturze Gorzowa Wielkopolskiego
Dr inż. arch. Inna Abramiuk

Miasto o nazwie Landsberg (dzisiejszy Gorzów Wielkopolski) założono w połowie XIII wieku. Szybko rozwinęło się jako prężny ośrodek kulturalny i gospodarczy. W II połowie XIX wieku na terenach miasta powstało wiele manufaktur i fabryk, co skutkowało działalnością inwestycyjną w zakresie zagospodarowania przestrzeni miejskiej i rozwoju budownictwa mieszkaniowego.
Niemal całkowite zniszczenie miasta w czasie II wojny światowej i odbudowa z wykorzystaniem nowych, standardowych form stały się przyczyną niskiego zaangażowania społeczeństwa w historię architektury miasta, szczególnie okresu bezpośrednio poprzedzającego wybuch wojny. Tymczasem architektura lat międzywojennych to szeroka panorama form, w pełni odzwierciedlająca kulturalne i ekonomiczne procesy rozwoju miasta. Okres ten zaowocował realizacjami projektów gmachów publicznych i budynków mieszkaniowych w stylu modernistycznym. Na terenach miasta powstało szereg objektów zaprojektowanych przez architektów z Berlina i Gorzowa Wielkopolskiego, między innymi Kościół Chrystusa Króla (Curt Steiberg), łaznia publiczna i budynek mieszkaniowy (Fritz Crzellitzer), gmach kina (Gustaw Bohle), fabryka worków Maxa Bahra (Otto Klatt), magazyn dla O.Kobersteina (Wilhelm Niehoff), stadion miejski (Otto Klatt), budynki mieszkalne (Otto Lange).
Działania okreslonych architektów spowodowały do pojawy w Gorzowie Wielkopolskim szeregu modernistycznych perełek, potrzebujących sczegułowych badań i prezentacji wśriód społeczności.

Wpływ inicjatyw politycznych na projektowanie przestrzeni publicznych na przykładzie Nowego Europejskiego Bauhausu
Mgr inż. arch. Agata Woźniczka

Przestrzenie publiczne, dotychczas klasyfikowane ze względu na program funkcjonalno-przestrzenny, w XXI wieku ustępują nowym tendencjom projektowym wyraźnie manifestującym ambicje ich zarządców i użytkowników. Celem artykułu jest diagnoza wpływu polityki gospodarzy przestrzeni publicznych na ich formy, a także opisanie relacji pomiędzy inicjatywami oddolnymi, oficjalną polityką a nowymi wytycznymi, które dotyczą projektowania. Analiza krytyczna najnowszych projektów pozwala wyróżnić zarówno realizacje spekulujące wartością nieruchomości, jak i takie, które swoją formą, doborem funkcjonalności i wpływem na miejski biotop manifestują wartości oraz etos polityczny współczesnej Europy.
Od czasu powołania inicjatywy Nowego Europejskiego Bauhausu (NEB) w 2020 r. Unia Europejska promuje nowe jakości w projektowaniu przestrzeni publicznych za pomocą dyrektyw, programów finansowania oraz narzędzi wspomagających projektowanie. Jednym z nich jest projekt NEB Compass, służący waloryzacji istniejących przestrzeni i inicjowanych projektów, a także promocji rozwiązań wzorcowych. Zarówno odbiór inicjatywy NEB, jak ilość instytucji do niej dołączających świadczą o potrzebie manifestacji nowych wartości poprzez projektowanie oraz o konieczności poszukiwania nowych typologii przestrzeni wspólnych, które to umożliwiają. Artykuł również wskazuje, jak wykorzystywać powstające towarzyszące inicjatywom politycznym dyrektywy jako narzędzia projektowania i definiowania nowych miejsc publicznych. 

Wykorzystanie metod cyfrowych w dokumentacji zabytkowej architektury drewnianej na przykładzie inwentaryzacji kościołów w Małopolsce Zachodniej
Dr inż. arch. Klara Kantorowicz

Coraz popularniejsze i szerzej dostępne dla badaczy architektury stają się cyfrowe metody inwentaryzacji pomiarowej. Łatwość i precyzja pozyskiwania danych przestrzennych w procesie skanowania naziemnego (TLS) oraz fotogrametrii cyfrowej (ortofotoplany oraz modele 3d) znacznie przyspiesza proces inwentaryzacji. Ze względu jednak na automatyzację wielu czynności, ograniczenia technologiczne, a także przeniesienie większości prac z samego obiektu do etapu opracowywania danych w warunkach biurowych niezwykle istotnym staje się odpowiednie zapoznanie się ze strukturą budynku na etapie prac terenowych. Wymagającymi szczególnej precyzji pomiarów, a także dokładnego odwzorowania skomplikowanej struktury są wszelkie obiekty wykonane w konstrukcji drewnianej, w których istotne są nie tylko gabaryty elementów, ale także ich geometria oraz sposoby łączenia. Wykonane w ramach prac Narodowego Instytutu Dziedzictwa w roku 2022 inwentaryzacje architektoniczne drewnianych kościołów na terenie Małopolski zachodniej oparte na danych ze skaningu laserowego oraz zobrazowań fotogrametrycznych zostały zestawione z rysunkami pomiarowymi wykonanymi w latach 30. i 40. XX wieku na potrzeby opracowania Katalogu Zabytków Sztuki w Polsce. Pozwoliło to na wskazanie korzyści (w tym precyzji danych umożliwiającej zdiagnozowanie zniekształceń i uszkodzeń drewnianej struktury), a także trudności (głównie dotyczących właściwej interpretacji danych) jakie niesie ze sobą stosowanie cyfrowych technik pomiarowych.

Żeliwne rzeźby miejskie – zapomniane piękno 
Dr inż. arch. Michał Kwasek

Powstające przede wszystkim w okresie XIX w. żeliwne rzeźby miejskie były tanią, a także trwałą alternatywą dla obiektów wytwarzanych przy użyciu innych technologii i o odmiennym warsztacie artystycznym. Stanowiły jednocześnie jeden z pierwszych przejawów stosowania żeliwa już w starożytności. Technologia wytwarzania dawała wytwórcom możliwość łatwego multiplikowania wyrobów. Jak często wykorzystywano ją w praktyce?
Celem artykułu jest scharakteryzowanie żeliwnych rzeźb upiększających przestrzenie miejskie, jak i upamiętniających ważne wydarzenia lub postaci. Dokonana zostanie analiza tego typu rozwiązań i zagadnień konserwatorskich z nimi związanych. Przedstawione będą używane formy i zakłady przemysłowe zajmujące się ich odlewaniem. Podjęta zostanie również próba odpowiedzi na pytania badawcze czy istnieją przesłanki przemawiające za ponownym stosowaniem rzeźb żeliwnych w przestrzeniach miejskich, bądź odtwarzaniem ich dawnych form. 

Budynek jako element Gospodarki Obiegu Zamkniętego – potencjał wdrożenia  w sektorze prefabrykowanych modułów mieszkaniowych
Mgr. inż. arch. Aleksandra Kręt-Grześkowiak

Choć idea obiegu zamkniętego jest istotna dla rozwoju zrównoważonej gospodarki, jej zastosowanie w sektorze budowlanym jest złożone. Przegląd literatury wykazał, że strategie takie musiałyby wykraczać poza techniczne aspekty projektowania architektonicznego i objąć również model przemysłowy i biznesowy całości inwestycji. Ponadto, konkluzje oceny ekologicznej przeprowadzonej metodą LCA nie są jednoznaczne. Wynika to z braku standardów metodologicznych, zróżnicowanych baz danych oraz sposobów prezentacji rezultatów.
Wdrożenie GOZ wymagałoby nowych strategii projektowych i współpracy inwestorów, architektów, wykonawców i producentów. Analiza całego procesu budowlanego pod kątem wpływu na środowisko pozwoliłaby na dobór odpowiedniej metody ewaluacji w ramach LCA.
Badaniami objęto systemy budowy domów modułowych. Zakres ten podyktowany jest specyfiką firm zajmujących się produkcją modułów mieszkalnych, które integrują branże projektową, wykonawczą i biznesową, oraz dużym potencjałem zysków środowiskowych prefabrykacji.
Celem badań jest identyfikacja istniejących trudności oraz możliwości optymalizacji pod kątem GOZ. W pierwszym etapie badań stosowane będą metody jakościowe: obserwacja i wywiad. Tu prezentowany jest wywiad bazujący na kilku modelach teoretycznych: Teorii Innowacji, Multi Level Learning Framework, Technology Acceptance Model i Technology, Organization, and Environment Framework. Przedstawiona jest strategia rekrutacji firm do współpracy w projekcie.

Wykorzystanie odwzorowań fotogrametrycznych w praktyce projektowej i realizacyjnej
Dr inż. arch. Rafał Karnicki

Techniki fotogrametryczne jako narzędzie do bieżącego dokumentowania stanu obiektu stosowane są coraz powszechniej. Na przykładzie realizowanych projektów na Zamku w Ząbkowicach Śląskich i Twierdzy Srebrna Góra pokazane zostaną przykłady, jak omawiana metoda wpłynęła na przygotowanie dokumentacji projektowej. Rozszerzeniem zagadnienia będzie też przedstawienie sposobu współpracy z wykonawcami i korzyści płynących z możliwości bieżącej weryfikacji zaprojektowanych rozwiązań. 

Środowiskowa ocena cyklu życia produktu (LCA) jako narzędzie wspierające projektowanie architektury zrównoważonej
Agata Jasiołek

Budownictwo jest jedną niezbędnych ludzkości, a jednocześnie najbardziej inwazyjnych dla środowiska naturalnego gałęzi światowego przemysłu. Postępująca degradacja ekosystemu wymaga od architektów ciągłego poszukiwania zrównoważonych rozwiązań i uwzględniania wpływu środowiskowego produktów i procesów przy podejmowaniu decyzji projektowych. Środowiskowa ocena cyklu życia, ang. Life Cycle Assessment (LCA) jest kompleksową metodą oceny wpływu wywieranego przez różnorodne procesy technologiczne na ekosystem. Jest też jednym z narzędzi, które pomaga podejmować korzystne dla środowiska naturalnego decyzje projektowe. LCA analizuje obciążenia środowiskowe generowane w całym cyklu życia produktu (cradle-to-grave lub cradle-to-cradle) lub jego wybranych częściach (np. cradle-to-gate), pozwalając na porównywanie rozwiązań wariantowych oraz identyfikację słabych punktów i ich ulepszanie. Analizie LCA poddać można pojedyncze procesy, produkty, komponenty budowlane, technologie a nawet całe budynki. W opracowaniu omówiony zostanie mechanizm działania LCA, typy analiz, dostępne narzędzia oraz przykłady zastosowania z procesie projektowym, a także ograniczenia i ryzyka związane z korzystaniem z tej metody.

Adjustment of historic tenment house space to the contemporaty chamber concert hall
Dr hab. inż. arch. Joanna Jabłońska, prof. uczelni
Mgr inż. arch. Krzysztof Szulc

Niniejsze opracowanie przedstawia koncepcję architektonicznej akustycznej rewitalizacji istniejącego parteru zabytkowej kamienicy w Poznaniu przy ul. Św. Marcina na współczesną kameralną salę koncertową dla organizacji non-profit Kołorkingu Muzycznego. We wstępnych pomiarach i obliczeniach wykonanych dla opracowywanego wnętrza wykazano zbyt długi czas pogłosu, wpływający niekorzystnie na zrozumiałość muzyki i potwierdzono niedogodny kształt wnętrza, przez który muzycy nie słyszeli się nawzajem. W zaproponowanym opracowaniu założono ograniczenie kubatury pomieszczenia i korektę geometrii przestrzeni, uzupełnione zmianami w rozwiązaniach materiałowych, mającymi na celu poprawę proporcji powierzchni odbijających dźwięk w stosunku do pochłaniających. Seria obliczeń oparta na wzorach polskiej normy PN-B-02151-3_2015-10P potwierdziła przyjęte rozwiązania i zaproponowane zmiany.

Zasady iluminacji zabytków okiem nieprofesjonalistów – badania pilotażowe
Dr inż. arch Marta Rusnak
Prof. dr hab. inż. Wojciech Żagan
Dr hab. inż. Rafał Krupiński
Dr inż. Rafał Krupiński
Dr inż. Marta Szmigiel
Dr inż. Malwina Geniusz

Iluminacja obiektów architektonicznych to stosunkowo nowa dziedzina, w której prowadzone są badania naukowe. Zajmujący się nią eksperci opracowali zestaw wytycznych, jakim powinni się podporządkować projektanci. Zauważalna jest jednak luka badawcza dotycząca teoretycznego uzasadnienia wprowadzonych zaleceń. To niedomaganie widoczne jest szczególnie w odniesieniu do obiektów zabytkowych. Połączenie aspektów technicznych z koniecznością podkreślenia cech objętego opieką dziedzictwa jest jednym z wyzwań dotyczących projektowania współczesnych terenów zurbanizowanych. Istotnymi kierunkami zarządzania strukturami miejskimi jest uspołecznianie procesu rewitalizacji, a iluminacja jest jej składową. W związku z tymi problemami zdecydowano się zweryfikować jedną z zasad, dotyczącą postrzegania głębi, przyglądając się temu, jak obserwatorzy reagują na zmiany luminancji poszczególnych części wieloczłonowego budynku. W oparciu o wytypowany obiekt architektoniczny przygotowano kilka wariantów jego iluminacji. W przygotowywanych do eksperymentu przykładach kolejne wizualizacje miały różne wartości kontrastu luminancji pomiędzy bliżej i dalej położonymi płaszczyznami. Sumaryczna luminancja obliczona dla elewacji całego budynku pozostawała na poziomie 10 cd/m2 . Opracowane warianty zaprezentowano ponad 150 badanym, a sposób w jaki się im przyglądają zarejestrowano przy pomocy eye-trackera.

Zniekształcenia i elementy dysharmonizujące w krajobrazie kulturowym historycznej osady i sposoby przeciwdziałaniu im. Na podstawie pocysterskiego zespołu w Henrykowie i zapisów w planie ochrony Parku Kulturowego.
Mgr inż. arch. Aleksandra Lewicka

Założenia urbanistyczno-architektoniczne zabytkowych miasteczek i osad narażone są współcześnie na deformacje i pojawianie się elementów dysharmonizujących. Zapisy planu ochrony Parku Kulturowego mają na celu likwidację zniekształceń w ich przestrzeni i prewencję przed kolejnymi.
Henryków na Dolnym Śląsku to unikalny pocysterski zespół kościelno-klasztorny, z ogrodami i folwarkiem, sprzężony z osadą mieszkalną i parkiem krajobrazowym, o wybitnych, zintegrowanych, walorach historycznych, architektonicznych i krajobrazowych. W 2019 r. autorka z zespołem przeprowadziła kompleksowe badania i waloryzację konserwatorską poprzedzające sformułowanie zapisów do planu ochrony tworzonego Parku Kulturowego Opactwo Cystersów w Henrykowie. W wyniku analiz badany obszar podzielony został na wyróżniające się funkcjonalno-przestrzennie części historycznego układu przestrzennego a w ich obrębie zdiagnozowane zostały elementy, które uległy zniekształceniu i zdegradowaniu, w skali panoramy osady, wnętrz urbanistycznych i obiektów architektonicznych. Sformułowany następnie plan ochrony określił nakazy i zakazy odnoszące się m.in. do ochrony ekspozycji widokowej, historycznych kompozycji przestrzennych, form architektonicznych czy założeń ogrodowych i zieleni krajobrazowej. Zapisy w Planie Ochrony Parku Kulturowego Opactwo Cystersów w Henrykowie stanowią precyzyjne narzędzie, które powinno spowodować przywrócenie i utrzymanie w przyszłości ładu kulturowego tego cennego założenia zabytkowego.

Badania architektoniczne krypty w kościele św. Elżbiety we Wrocławiu
Mgr inż. arch. Franciszek Hackemer

Pod posadzką kościoła św. Elżbiety we Wrocławiu znajduje się pomieszczenie stanowiące zabezpieczony wykop archeologiczny. Powstało ono w końcu XX wieku w celu ekspozycji reliktów poprzedniego kościoła odkrytych w 1976 roku. Plany te nie zostały zrealizowane a krypta nigdy nie pełniła funkcji ekspozycyjnej. Dla badań architektonicznych jest jednak kluczowym punktem kościoła. Położenie w jego centralnej części pozwala na dostęp do reliktów świątyni z XIII wieku oraz pozostałości po przebudowach kościoła w okresie średniowiecza i nowożytności – aż do końca XX wieku. Jako taka została w latach 2021-22 zinwentaryzowana oraz przebadana metodą stratygraficzną. W efekcie powstało kompletne rozwarstwienie chronologiczne krypty. Wydzielono 7 faz budowlanych składających się na zapis całej historii kościoła. Umożliwiło to próbę rekonstrukcji dziejów kościoła późnoromańskiego oraz niektórych partii istniejącego.

Potencjał nurtu Open Building jako szansa na zmianę strategii rozwoju zasobu komunalnego w Polsce
Mgr inż. arch.  Marcelina Terelak

Kształtowanie polityki mieszkaniowej powinno bazować na trzech podstawowych parametrach: ilości, jakości oraz dostępności mieszkań. Aktualnie w Polsce nie mówi się o braku lokali, a o ich niewystarczającej dostępności. W 2022 roku nastąpiło załamanie zdolności kredytowej Polaków, co wiąże się ze zwiększeniem zapotrzebowania na inne niż własnościowe formy zaspokajania potrzeb mieszkaniowych, np. poprzez najem lokali komunalnych. Długofalowym celem badań jest wsparcie gmin w zakresie wykorzystania środków architektonicznych do umożliwienia dynamicznego dostosowywania struktury tych mieszkań do potrzeb. Pierwszym prezentowanym etapem pracy jest rozpoznanie celowości wdrożenia projektowania opartego na zasadach nurtu Open Building (OB) dla optymalizacji wykorzystania mieszkań komunalnych. OB pozwoliłoby na likwidację istotnych barier w przekształceniu poszczególnych jednostek i ich dostosowania do zmieniających się potrzeb lokalowych użytkowników. Wykonano wstępny przegląd literatury oraz przeprowadzono wywiady z przedstawicielami Urzędu Miasta i Gminy Lubin w celu rozpoznania charakteru i zakresu danych gromadzonych oraz struktury zasobu komunalnego, jak też opinii na temat potencjalnych korzyści wdrożenia OB. Stwierdzono brak elastyczności zasobu komunalnego kontrastujący z dynamicznie zmieniającym się zapotrzebowaniem. Wstępne wnioski wskazują na zasadność rozpoznania potencjału OB i zagadnień związanych z adaptacyjnością w obszarze mieszkań komunalnych.

XVIII-wieczny kościół w Gorzycy w świetle badań historyczno-architekotnicznych
Mgr Anna Maślak
Mgr Magdalena Kumorowicz-Brzeska
Mgr Beata Zarzycka

Kościół filialny pw. Najświętszego Serca Pana Jezusa w Gorzycy, datowany dotychczas na 1736 rok, został wzniesiony w konstrukcji szkieletowej. Z kwerendy źródeł wynika, iż nigdy dotąd nie był przedmiotem kompleksowej analizy. Szczegółowe badania historyczno-architektoniczne stanowiły kluczowy element prac przedprojektowych, a ich głównym celem było rozpoznanie historii przekształceń budowlanych zabytku architektury.
Analiza zachowanej materialnej substancji kościoła, połączona z kwerendą źródeł, dostępną literaturą oraz ikonografią historyczną pozwoliła na uzyskanie odpowiedzi na niemal wszystkie z postawionych w toku prac pytań badawczych. Jaka była historia budowlana obiektu i jakim uległ przekształceniom? W jakim stopniu zachowana została oryginalna substancja kościoła z okresu jego budowy? Dodatkowym wynikiem badań okazała się zmiana daty wzniesienia kościoła w Gorzycy, którą należy przesunąć o niemal pół wieku.
W ramach wystąpienia zostaną pokrótce przedstawione przyjęte metody badawcze oraz zaprezentowane będą wyniki badań wraz z ich interpretacją. Podsumowaniem będzie prezentacja najważniejszych postulatów i wniosków konserwatorskich stanowiących podstawę do opracowania projektu.

Kaplica przy kościele św. Józefa w Gdańsku
Prof. dr hab. inż. arch. Aleksander Piwek

Tematem artykułu jest kaplica znajdująca się w dawnym gdańskim zespole klasztornym karmelitów. W pracy przedstawiono wyniki badań architektonicznych przeprowadzonych w niej w latach 2014–2015. W ich rezultacie ustalono czas i cel powstania obiektu. Rozpoznano także pierwotny wygląd i ślady późniejszych przebudów. Znalezione wnęki na ścianach wzdłużnych, o podobnych wymiarach, niedochodzące do posadzki uznane zostały za oryginalny wystrój kaplicy. Do niego należały także inne detale, takie jak pierwotne przejście do kościoła, empora zachodnia. Świadectwem późniejszych zmian, powiązanych także z funkcją zakrystii, były szerokie dochodzące do posadzki wnęki szafowe. Do innych należała przeprowadzona w początkach XX w. zasadnicza zmiana wystroju wnętrza. Polegała na ustawieniu dwóch kamiennych filarów i założeniu na nich sklepień. Niedawno podjęte prace budowlano-konserwatorskie pozostawiły odsłonięte średniowieczne detale, niektóre po zrekonstruowaniu fragmentów, a nawet całości. Ślady uznane za wtórne zostały zlikwidowane. Przyjęta zasada pozwoliła po raz pierwszy od stuleci pokazać w znacznym stopniu średniowieczny wystrój kaplicy. Obiekt ten jest jednym z ciekawszych, jakie obecnie znajdują się mieście.

Architektoniczna jednostka stratygraficzna
Prof. dr hab. inż. arch. Ewa Łużyniecka

Celem tego artykułu jest dokonanie próby uściślenia pojęć, które mają pomóc w prowadzeniu badań architektonicznych, zwłaszcza budowli złożonych z wielu elementów. Omówionym pojęciem jest „architektoniczna jednostka stratygraficzna”, analizy poprzedzające jej określenie i zasady jej wyznaczania. Podstawą opracowania są doświadczenia pozyskane w czasie badań prowadzonych przez autorkę od lat 80-tych XX wieku. W praktyce architektoniczna jednostka stratygraficzna jest podstawą określania chronologii względnej, czyli wyznaczenia kolejności powstawania przekształceń. Przy jak na razie niedoskonałych metodach datowania bezwzględnego, w przyszłości może być uzupełniana i datowana na nowo bardziej precyzyjnymi metodami.

Kolorystyka i ozdobne opracowanie fachów sakralnej architektury szkieletowej Pomorza Zachodniego w dobie nowożytnej
Mgr Natalia Wałdoch

W dzisiejszym krajobrazie wsi architektura szkieletowa, nie tylko sakralna jawi się nam przede wszystkim jako czarno-biała bądź czarno-ceglana kratownica. W wielu przypadkach jednak jej obraz w chwili powstania, jak i w późniejszych okresach mógł mieć zupełnie inne oblicze. Dekoracyjne opracowanie wypełnień i kolorystyka szkieletowej architektury sakralnej to zagadnienie, które w polskiej literaturze naukowej poza pewnymi wyjątkami nie znalazło dotąd swojego miejsca. Informacje na ten temat ograniczają się zazwyczaj do pojedynczych obiektów lub formułowane jako bardzo ogólne spostrzeżenia. Także badania architektoniczne, w których aspekt ten jest brany pod uwagę, wykonuje się bardzo rzadko, szczególnie przed podjęciem prac konserwatorskich, podobnie jak badania stratygraficzne powłok malarskich. Celem referatu jest prezentacja przykładów sakralnej architektury szkieletowej Pomorza Zachodniego dokumentujących, że tradycja nadawania ozdobnego charakteru elewacjom była również obecna na tym obszarze oraz podkreślenie konieczności podjęcia dalszych badań nad tym zagadnieniem. 

Adaptacje zabytkowych zamków i pałaców województwa dolnośląskiego na współczesne hotele
Dr inż. arch. Agnieszka Adamska-Idzikowska

Zamki i pałace województwa dolnośląskiego wyróżnia oryginalna kompozycja, architektura, wartościowy detal, a także otaczające rezydencję założenie urbanistyczne. Ich wartość estetyczna i historyczna jest bardziej widoczna w przypadku obiektów odnowionych. Niestety wciąż przeważająca część tego dziedzictwa pozostaje w bardzo złym stanie technicznym, jest zdewastowana lub całkowicie zrujnowana. Jednym ze sprawdzonych sposobów uchronienia zabytków architektury przed zniszczeniem jest ich
adaptacja do nowej funkcji. W niniejszej pracy skupiono się na aspektach mających bezpośredni wpływ na programowanie, planowanie i projektowanie w zakresie architektury. Za główne cele pracy przyjęto: wykazanie potencjału adaptacji zespołów rezydencjonalnych na cele hotelowe, udokumentowanie stanu istniejącego i utrwalenie danych o współczesnych przedsięwzięciach oraz utworzenie typologii badanych realizacji. Istotne było również omówienie jak przebiegały zakończone procesy adaptacji wraz z wypunktowaniem popularnych tendencji i możliwości, a także najczęściej pojawiających się problemów oraz słabych stron inwestycji.

Znaczenie badań architektonicznych w obiektach poprzemysłowych na przykładzie budynku dawnej remizy Stoczni Gdańskiej
Mgr inż. arch. Tomasz Błyskosz

Budynek dawnej remizy strażackiej położony jest w centrum zespołu zabudowy historycznej Stoczni Gdańskiej. Jego historia budowlana sięgająca 2 poł. XIX w. jest nierozerwalnie związana z ponad 150-letnimi dziejami i rozwojem tego zakładu. Przedmiotem artykułu jest wykazanie potrzeby wykonywania badań architektonicznych obiektów poprzemysłowych, w których pod pozornie typowym dla k. XIX w. eklektycznym kostiumem elewacji możliwe jest szczegółowe odczytanie niebanalnej historii budowli, a nierzadko również zespołu. Podstawą artykułu są najnowsze badania architektoniczne autora z 2018 roku, które pozwoliły zweryfikować błędne tezy zawarte z starszej literaturze i przedstawić nowe ustalenia oraz postulaty do dalszych prac badawczych.